بر اساس آنچه تا اینجا گفتیم، معیار خلود در نار، عمل ظاهری شخص نیست. حتی اگر بسیار زشت به نظر رسد. مدت آن نیز با ساعت و سال قابل اندازه گیری نیست. بلکه اصلا مدتی در کار نیست. زمانی در گذر نیست. بر اساس برآیند ایات مختلف قرآن و شهود عارفان و آنچه شهید مطهری در کتاب عدل الهی آورده است، تنها یک معیار وجود دارد: عناد

اگر کسی دامنش از همه جرائم ظاهری مثل زنا و لواط و غیره پاک باشد اما در درون اهل عناد و لجبازی باشد و روحیه حق پذیری نداشته باشد، حتما اهل جهنم است و میزان خلود او در جهنم هم به میزان عناد او بستگی دارد.

در مقابل اگر کسی اهل فسق و فجور هم بود اما نور حق طلبی در قلب او خاموش نشده بود و هنوز گوشی برای شنیدن صدای حق داشت، حتما به نجات او امید هست. البته و هزار البته اگر کسی این مطلب را دستاویزی قرار دهد برای فسق و فجور، به تدریج دریچه های قلب او مسدود می شود و این امید به ناامیدی بدل می گرد. معنای خلود، مساوی است با این ناامیدی. یعنی شخص چنان در خود خواهی و خودرای بودن مصمم و سخت شده است که حتی آتش نیز نمی تواند او را بیدار کند. مثل گالوم که در فیلم ارباب حلقه ها تصویر شده است.

کوتاه سخن این که ما نمی دانیم چه کسی قلب مهر شده و مسدود دارد و راه هر گونه صدائی را بر خود بسته است و چه کسی هنوز اندک رمقی در حق پذیری دارد. از این رو نباید در مورد انسان ها قضاوت کرد.

و با کمال تاسف، کسانی که دم از دفاع از دین می زنند، بیش از بقیه در معرض آفت عناد و لجبازی هستند. چرا که خود را موید به تایید الهی می دانند و خود را سربازان خدا قلمداد می کنند. از این رو معتقدند که چون ما حق هستیم و دیگران باطل، پس آنها باید به رنگ ما درآیند. لازم نیست ما به سخنان دیگران گوش دهیم.

کافی است نگاهی به تاریخ جنگ های صلیبی بیندازید. 200 سال انسان ها با هم جنگیدند و خون یکدیگر را ریختند و مثل شغال ها و کفتار ها هم دیگر را دریدند. چرا؟ چون مسلمان ها به هزار دلیل می گفتند ما بر حق هستیم و بیت المقدس حق ماست و مسیحیان نیز به هزار دلیل خود را بر حق می دانستند و می گفتند بیت المقدس حق ماست. حال آن که هر کدام از این ها اگر واقعا پیرو محمد یا مسیح بود، باید نجات انسان برایش مهمتر از فتح بیت المقدس باشد.

اصولا تز انسان های لجوج و معاند (مثل کمونیست ها یا مجاهدین خلق) این است که چون هدف ما مقدس است، اگر تعدادی انسان هم در این راه کشته شوند باکی نیست. این ها فدای آرمان بلند ما شده اند و در نهایت به نفع بشر خواهد بود. حال آن که پیامبران تا حد ممکن و تا آنجا که مقدور بود از جنگ اجتناب می کردند و با آگاهی دادن به انسان ها ایشان را به سوی رشد و تعالی هدایت می کردند.

معیار خلود در نار این است که آیا قلبت پذیرا هست یا نه. اگر همهء گوش هایی را که خداوند برای شنیدن صدای مخالف به تو داده است کر کرده و مسدود کرده ای مخلد در دوزخ خواهی ماند تا بالاخره یکی از گوش هایت باز شود.